OUPA KOOS SE GEITE

 

Jacobus Everhardus van Niekerk (Koos), gebore 13 Februarie 1895, was ʼn besondere mens en ek het

dit goedgedink om iets oor hom te skryf sodat sy kleinkinders, wat hom miskien

nie so goed geken het nie, daarin kan deel. Ek skryf sommer net gebeurtenisse

soos dit by my opkom en nie volgens ʼn spesifieke volgorde nie.

 

Ons huise op Koperfontein was langs mekaar en

omdat my pa gedurende die week op Langebaanweg moes werk, was Oupa ook ʼn vaderfiguur

vir ons.

 

Koos van Niekerk het arm grootgeword soos dit maar destyds met die plattelandse Afrikaners die geval was. Hy vertel hoe hy en sy broers as klein seuntjies onder streepsakke

moes slaap omdat daar nie genoeg komberse was nie. Vir ekstra hitte het hulle saans ʼn poepkompetisie gehou ! Sy pa het hom as ʼn baie jong seun uit die skool gehaal om te kom help gedurende ploegtyd. Hy is

nooit weer terug skool toe nie en Ouma Lenie (gebore Greeff) het hom verder

geleer en jare later kon hy sy eie besigheid suksesvol bedryf.

 

As jong man moes hy baie hard werk en toe hy later trou en ʼn familie begin was die druk groot. Hy

het allerhande werk gedoen wat merendeels landbou verwant was. Op die plaas

Daschbos, in die Porterville distrik, het hy as jong man sy hande deurgewerk.

Hy vertel dat hy dikwels met plofstof rotse moes wegskiet om landerye te maak

en het ʼn paar noue ontkominge gehad omdat die lont soms ʼn bietjie kort was. Hy

het ook nie opleiding gehad om met plofstof te werk nie. Saam met hom het ʼn man

gewerk wat as die plaaslike tiervanger bekend gestaan het,Hendrik Tiervanger. (ʼn

luiperd is destyds ʼn tier ʼn tier genoem.)

  

Oupa vertel dat Hendrik ʼn groot slagyster in die berg opgestel het met ʼn stuk vleis as aas. Hy het dan ʼn lang bamboesstok met ʼn rooi vlag aan die slagyster vasgemaak en dan die vlag met ʼn verkyker dopgehou. As die vlag gesak het, was daar ʼn tier in die slagyster. Oupa Koos is eendag saam

met ou Hendrik die berg op om ʼn tier in die slagyster te gaan vakant maak. Die

klomp plaashonde het saamgegaan, onder andere ʼn baster Fox Terriër met die naam

Tiekie. Die luiperd was rasend van woede en pyn want sy agterpoot het in die

slagyster vasgesit.

  

Die honde hol stert tussen die bene, al tjankende weg, behalwe Tiekie, wat verwoed vorentoe storm

en op ʼn manier tussen die voorbene van die tier deurglip en hom aan sy keel

beetkry. Hendrik het die tier ʼn doodskoot gegee maar Tiekie het bly klou totdat

hy later agterkom hy het die tier doodgebyt ! So windmaker was hy dat die ander

honde nie eens nader mag kom om te ruik nie. Slegs hy kon sy been teen die tier

lig!

 

Later het die Van Niekerk familie op die plaas Leliefontein, so entjie van

Koperfontein af op die Koringbergpad gebly, waar Oupa ʼn skoenmaker was. Met sy

dikwiel Hercules en die skoene wat so oor die ' handle bar ' hang, smous hy van

plaas tot plaas. Op die plaas, Pampoenkraal duskant Koringberg, kry hy ʼn

speenvark as betaling. Hy bind die vark se bene mooi bymekaar, maak dit lê agterop

die ‘carrier’ van die fiets met sy snoet agtertoe,en bind hom stewig met ʼn riem

vas. Oppad terug Leliefontein toe is daar ʼn lang steil afdraande. Die Hercules

se wiele sing op die gruispad soos hy teen die afdraande spoed optel. Die vark

lê doodstil. Die volgende oomblik tref die voorwiel ʼn groot klip wat die

wadrywers agter die wiele sit as hulle halfpad die esels laat rus. Hoe vêr hy

oor die gruispad geskuur het, weet hy nie, maar toe alles stil word kon jy net

die getjietjie van die agterwiel hoor wat nog draai. Die speenvark was veilig.

My ma vertel oupa moes vir ʼn tydjie in die bed bly terwyl ouma Lenie met

lampolielappies en allerhande salfies die nerwe dokter.

 

Later los hy die skoenmakery en kry werk by ʼn koringmeul op Hopefield. Ouma vertel hoe sy hemp

op sy skouers deurgeskuur was soos hy die swaar sakke koring moes dra. Daardie

dae het ʼn vol sak 200 lb. geweeg. Oupa was kort van postuur en nogal sterk. Ek

onthou hy was kliphard as mens aan hom vat en het na harpuis geruik.

 

Op Koperfontein was daar ook ʼn koringmeul wat hy toe later koop en so sy eie besigheid begin. Buite

op die meulhuis in rooi letters het gestaan: J E van NIEKERK .ALGEMENE

HANDELAAR EN MEULENAAR. Latere jare was dit die enigste granietsteen meul wat

oorgebly het in die Sandveld. Op Koperfontein was dit ʼn landmerk. Al die boere

in die distrik het hul koring gebring om te laat maal. Die meul het bestaan uit

twee ronde granietstene waarvan die onderste een staties was terwyl die boonste

een draai. In my besit is nog van die ou gereedskap wat in die meul gebruik is.

Na ʼn sekere tyd moes die boonste los steen afgehaal word om die onderste steen

se groewe weer skerp te kap. Dan het Frans, oupa se handlanger, dae met ʼn hamer

en bytel sit en kap. Dit was altyd vir my snaaks om vir Frans met een van oupa

se ou brille te sien – dit was om sy oë te beskerm teen die granietspatsels. Die

struktuur van die meul was van hout met ratte en dryfbande wat oor poelies loop,

geute met klappies en allerhande goeters. Die warm gemaalde meel het in twee

sakke geloop wat Frans op ʼn skaal moes afweeg. Heel fassinerend. Die lekkerste

was op jou hand onder die geut te hou waar die warmgemaalde ongesifte meel in

die sakke val. Ouma Lenie het dikwels vir my ʼn kom gegee om van die warm vars

meel te gaan haal. Dan bak sy sulke groot hoë brode --die stoom trek so as jy

die korsie afsny! Met dik tuisgemaakte plaasbotter en korrelkonfeit was daar

min dinge lekkerder.

 

 

Die Rusten Hornsby enkelsilinder masjien wat die meul aangedryf het, was vir my as seuntjie ʼn

wonderwerk. Ek onthou die twee vliegwiele aan weerskante het bokant my kop

uitgestaan. Dit het diesel as brandstof gebruik en kon ook op vuil olie loop. Daardie

oliereuk as jy die masjienkamer instap sal ek altyd onthou. Om die Hornsby

soggens aan die gang te kry was ʼn hele proses. Eers moes die masjien aan sy

voorkant met ʼn vlam warmgemaak word en dan met wind uit ʼn groot drukbottel word

die silinder aan die gang gestoot. Ek het een oggend gesien hoe vier manne die

slinger moes draai om die Ruston Hornsby aan die gang te kry omdat die

windbottel gedurende die nag gelek het.

 

Daardie dag was oupa se draad ekstra kort. Ek het soggens wakker geword met die

klop – klop van die Hornsby se enkelselinder.Dit het my altyd rustig en veilig

laat voel.

 

Oupa het ook ʼn kragopwekker met ʼn batterystelsel aan die Honrsby gekoppel sodat ons saans na

die radio kon luister. Dit was elke aand ʼn hele ritueel. Die groot draadloos

het op die 'side board ' gestaan met ʼn groot stoel langsaan. Dit was oupa se

sitplek. Ouma het langs hom op ʼn eetkamerstoel gesit en ons ander klomp op die

bank. As hy die eerste knop aan die linkerkant draai om die draadloos aan te skakel mag daar

nie gepraat word nie. In die middel tussen die knoppe, het so ʼn ronde groen oog

gesit wat begin gloei en al hoe helderder word totdat die klank skielik

deurkom. ʼn Wonderwerk ! Dit was amper soos kerk want niemand mog praat nie en

oupa het net so nou en dan sy kop geknik as hy saamstem met die nuusleser. Om

na 'Die du Plooys van Soetmelksvlei ' te luister was elke aand ʼn hoogtepunt. As

die klanke van Rachmaninoff se Variasie No 18, die kenwysie van die Du Plooys,deur

die aandlug trek het alles tot stilstand gekom. Die gewilde radiostorie het

selfs veroorsaak dat bidure se tye moes verskuif word omdat mense eerder daarna

geluister het as om die biduur by te woon. Na die tyd het ouma Lenie tee en

beskuit voorgesit terwyl die aand se episode in detail bespreek is. Ons het

soms ook na die ‘Lede van die Mielieblaarklub’ geluister met oom Mertens wat

die draak steek .

 

 

Die Ruston Hornsby het vir baie jare diens gedoen. Ek het nog steeds die groot ‘shifting spanner’ in

my gereedskapkas. Later moes dit plek maak vir ʼn Deutz masjien wat oupa deur

Aandrag van die Kaap met die hulp van oom Gert Visser van Diemerskraal gekoop

het. Dit was net nie dieselfde nie en die meul het sy karakter verloor.

 

Oupa se handlanger, Frans, was ʼn interessante man. Hy en oupa het min met mekaar gepraat en alles

is met handgebare gedoen. Miskien was dit die geraas van die meul maar dit was

snaaks om hulle twee te sien kommunikeer.

 

Eendag was daar amper ʼn lelike ongeluk. Die groot wiel of ‘pulley’ waaroor die aandryfband vanaf die

enjin loop, het ʼn lang oop as gehad wat op sy verste punt in ʼn laer gelê het. Die laers moes gereeld geghries word en een oggend terwyl oupa besig was, haak sy oorjas sy mou in die as en begin dit hom

al hoe nader aan die groot wiel sleep. Frans het gelukkig sy hulpkreet gehoor

en hom net betyds losgesny. Ouma Lenie het die geskree gehoor en hardloop na

die meulhuis maar gly met haar speksoolskoene op die gras en val haar skouer

uit potjie.

 

In en om die meul het baie dinge gebeur met al die mense wat gekom en gegaan het.

Die figuur van oupa was alombekend. Hy het altyd ʼn wit stofjas gedra met so ʼn vaal hoed op sy kop.

Sy ooghare en snorretjie was wit van die meelstof. Die Sandveld was vol

karakters As jong man kon Tokkie van Schalkwyk van Wapadsvlei ʼn 200lb koringsak

met sy regterhand in een beweging bo-op die wa gooi! Dit was vir oupa tog te

lekker om met die jong manne te gesels. Eendag staan Frans (Mallies) Laubscher

van Schaapplaas en Thys (Stap)du Toit van Karbonaatjieskraal met ʼn windbuks na ʼn

mossie op die telefoondraad en skiet.

 

Die mossie koes net elke keer. Wag sê oupa, hy sal vir hulle wys hoe skiet mens

maar hulle moet net vir hom wys waar sit die mossie want het nie sy bril op nie.

Met een skoot skiet oupa (ʼn helse gelukskoot ! ) die mossie bo van die draad af

en stap doodluiters weg.

 

Daar het altyd ʼn oom met die naam Rhaal, van die Darling omgewing, met so ʼn drie ton Chev lorrietjie

gekom met ʼn vrag koring wat oupa moes maal. Hy was verskriklik groot en soggens

het die plaasmense hom met moeite agter die lorrie se stuur ingeprop en daar

het hy die hele dag bly sit. Die lorrie het heeldag voor die meul gestaan en

ouma Lenie het kos en drinkgoed aangedra. Oupa het selfs ʼn stoel uitgedra en langs

die lorrie staan gemaak waarop hy kon sit terwyl hulle gesels. Waaroor praat

mens heeldag met een man ?

 

Dan was daar die Duitse Oom Rhix met ʼn 1943 ex Army Harley Davidson kompleet met ʼn 'side car

'wat altyd een sak meel kom laai het. Met sy woeste baard en ronde valhelm was

hy seker die kontrei se eerste Hell's Angel ! Ons en die kleurling kinders was

maar bang vir die rowwe oom.

 

Nou en dan het daar ook ʼn onwettige transaksie in die meulhuis plaasgevind. Oom Jan Lampie, van die plaas Vondeling langs die Bergrivier, het sy witblitsketel met oortollige druiwe gestook en dikwels die

meulhuis gebruik om ʼn transaksie af te handel. Miskien het oupa ʼn bietjie kommissie

verdien! So kom dit dat daar ʼn vaatjie witblits afgelewer word vir iemand om te

kom afhaal. Sersant Bleeker van Hopefield het blykbaar iets vermoed en kom

ondersoek instel. Oupa vertel hy het ʼn meelsak oor die vaatjie gegooi en so sit

ou Bleeker heel middag op die vaatjie met hom en gesels sonder om enige iets

agter te kom. Wie sal dan nou ook vir oom Koos van Niekerk van onwettige

witblitshandel kon verdink ? Hy is dan ʼn ouderling!

 

Die groot meulenaars het mettertyd die kleiner meultjies op die platteland uit die mark gedruk en oupa

Koos moes die meulhuis opgee. Gelukkig was hy darem al by aftrede. Die laaste

oorblywende granietsteenmeul in die Sandveld het sy deure gesluit en ʼn era was

verby.

 

Oupa Koos het ʼn 1939 Ford bakkie gehad, sy enigste vervoermiddel. Hy het eers op ʼn laat ouderdom

begin motor bestuur en was dus nie die beste bestuurder nie. Ek onthou hoe hy

altyd die meganiese remme van die Ford gestel het. Hy het met die bakkie voor

die agterdeur weggetrek dat die klippe so spat reguit na die hoek van die erf

waar dit sanderig was, en dan die rem getrap. Uit die sleepmerke op die sand

kon hy aflei watter wiel rem nie behoorlik nie en dan het hy onder die bakkie

ingeskuif om die rem te stel.

 

Hy het later die bakkie aan iemand van Gansekraal verkoop en ʼn nuwe groen 1951 Ford Consul MK I

aangeskaf. My pa het terselfdertyd ook een gekoop, ʼn bloue, nadat sy 1939 Ford

sedan met die ‘teardrop ‘ hoofligte een middag oppad van Langebaanweg

uitgebrand het. Dit was oupa se eerste nuwe kar ooit. Oupa vertel hoe hy as

kind die eerste motorkar gesien het en hoe hulle op die spoor van die kar in

die sandpad agterna gehardloop het om te kyk waar die wiele sulke

sandwalletjies gooi as dit om ʼn draai gegaan het. Hy het in sy leeftyd ook die

eerste satelliet sien ! Merkwaardig.

  

Ek onthou hoe ons een Desember met die ‘39 Ford bakkie gaan vakansie hou het in die Strand. Ons het

gekamp en ʼn mens kan dink wat alles moes saamgaan. Nadat alles opgelaai was,

het oupa ʼn seil bo-oor gegooi en ek, my pa en ons baster Bulterriër, Spottie,

het hoog agter op die vrag gesit terwyl ouma, my ma en Kobus voor langs oupa

inklim. Dit was ʼn lang ent Strand toe want oupa het stadig gery en die ratte

het baie gekrap toe ons anderkant Rondomskrik teen Kissenbosch se bult uit is.

Ek het tussen my pa se bene gesit, uit die wind uit, maar Spottie het die hele

tyd met sy neus in die wind gestaan. Dit was soos ʼn ‘slow movie ‘ daar van bo

af met die landskap wat so stadig verby seil. Eers die geel stoppellande met

plaasname soos,Karbonaatjieskraal, Sandvlei, Enkelvlei, Holvlei,Vaalkloof,

Witdam, Hamburg en vele meer en dan duskant Malmesbury die eerste groen

wingerde van Rooidraai en toe ons bo-op die bult kom sien ons Tafelberg daar

vêr lê.

 

Op Malmesbury gooi ons petrol in en ouma sien die Castrol advertensie in die venster en sê: “ O!

Hulle verkoop kastrolle ook hier ! “ Vanaf Malmesbury verander die landskap en

ons begin die blou berge van die Boland sien met die groen wingerde teen die

hange. Deur Stellenbosch verstom die groot akkerbome ons met die water wat in

leivore langs die pad loop. Op Koperfontein het ons net bloekom- en peperbome

en ʼn reservoir wat reënwater van die huis se dak opgevang. Die koel luggie van

die Strand is ʼn lafenis na heeldag se gesit in die son. Spottie het eers teen

vyf wiele sy been gaan lig voordat hy water gevra het. Dis interessant om hom

dop te hou. Hy lig eers die regter agterbeen en as daar niks gebeur nie draai

hy om en gebruik die linker agterbeen. Oupa sê sy klats (koppelaar) gly soms !

 

Vir oupa Koos was die Voortrekkerkamp in die Strand ʼn paradys want daar was mense van heinde en verre met wie hy kon gesels. Iets wat hy op Koperfontein aan oom Niekie Loubser kom

oorvertel het, was die ou met die groot pens van Worcester wat op Oujaarsdag

van vroeg die oggend ʼn speenvark op ʼn spit gebraai het. Langs hom het ʼn

vyfgelling kan wyn gestaan en die ou het net so nou en dan die vark met ʼn

slinger gedraai. Die oom het later vir oupa het ʼn stukkie rib gegee wat hy

alleen met sy knipmes afgeëet het.

 

 In 1958 koop oupa ʼn nuwe MK II Consul, ʼn gryse. Wintertyd het hy soms Sondag middae die Consul

uitgetrek sodat ouma Lenie in die warm kar kon sit en Huisgenoot lees. Eintlik

wou hy ʼn VW Beetle aanskaf omdat dit destyds van die min motors was met ʼn

verwarmer maar ouma het gesê sy ry nie met so n’geneukie’ rond nie !

 

Die ’58 Consul het vir oupa Koos vlerke gegee en so besluit hy om vir sy swaer, oom Sticks du

Plessis op Cradock,te gaan kuier. Vir oupa en ouma was dit ʼn wêreldreis en ek,(toe

in standerd agt) moes saamry om te help bestuur. Met oupa se hoed op my kop

durf ons die langpad aan. Duidelike instruksies: “Hou hom net so op 50 – 55” (mph)

en so nou en dan “ Stadig kêrel, stadig kêrel !” Vroeg oggend ry ons oor die Du

Toits Kloofpas waar ons eers stilhou en oupa die mandjie met hardgekookte

eiers, varsgebakte brood met dik botter en korrelkonfyt,tamaties en die koffie

uithaal. Op met die pas anderkant De Doorns totdat ons die gelyktes van die

Karoo begin kry. Die vlaktes en die berge van die Karoo beïndruk ons en die

wêreld voel wyd en oop. Toe sê oupa:“Nou is ons darem vêr van Koperfontein af

“.

 

Vroeg die middag sleep ons Beaufortwes binne en kry slaapplek in ʼn losieshuis langs die kerk in

die hoofstraat. Ek deel die kamer met oupa en ouma en hul snork my skoon uit my

slaap uit. Boonop slaan die kerkhorlosie ook nog elke halfuur. Toe die

kerkhorlosie drie uur slaan, is hulle klaar geslaap en ons begin pak want

Cradock is nog vêr. Oupa en ouma sit elkeen met ʼn kniekombersie want dis koud

in die Karoo en die Consul het nie ʼn verwarmer nie. Met die grys hoed op my kop

laat ek die Consul sing, 50 -55 en soms raak die naald aan 60 as oupa nie kyk

nie! Die Karoo kuier was vir ons ʼn ondervinding en dis die eerste keer dat ons met regtige koue

kennismaak.

 

Die terugreis deur Port Elizabeth en die tuinroete was iets waaroor oupa-hulle nie kon uitgepraat

raak nie. Dis ook die eerste keer dat ons pynappellande sien en langs die pad

kon jy koop soveel jy wil hê. Nou as jy van die Weskus kom sny mens ʼn pynappel

se skil nie te dik nie want die goed is skaars en duur. Oupa koop ʼn sak

pynappels en hy skil hulle dun. As jy hom te vlak sny bly daardie bruin

haartjies mos agter en hulle brand jou mond. Later is my lippe skoon opgeswel

soos ons pynappels eet. Ek sien later hoe ouma Lenie stilletjies ʼn stuk

pynappel deur die venster laat glip!

 

Ons ry deur die Van Stadenspas, die Bloukranspas en deur woude – dis ʼn ander wêreld By die Groot

Boom hou ons stil en oupa haal sy hoed af. Knysna met sy mere, riviere en vleie

is te wonderlik vir woorde Ai, sê oupa hy hoop sy reservoir op Koperfontein vang

vanjaar genoeg reënwater op om heeljaar te hou. Stories oor die toer na die

diep Karoo en Tuinroete is nog vir baie aande op die agterstoep oorvertel.

 

In die sestigs koop oupa ʼn klein rooi Colt,sy eerste kar met ʼn verwarmer. So kom hy en my ma een

baie warm Februarie middag van Vredenburg af. Oupa vroetel hier aan goeters op

die paneelbord en kry later dat die waaier op vol sterkte loop. My ma bestuur.

Dit word egter net al hoe warmer in die Colt en oupa sê hy koop nooit weer ʼn

rooi kar nie. Toe hy sy hand by die venster uitsteek is dit wragtag koeler

buite, maar hulle ry en vee die sweet af. Op Koperfontein aangekom moes elkeen ʼn

koue bad neem. Die volgende dag merk oom Niekie Loubser dat hulle die hele tyd

met die verwarmer vol oop gery het !

 

My Pa het vir broer Kobus ʼn 1962 VW Beetle gekoop wat tydens sy diensjaar in die waenhuis gestoor

is. Ma Girlie gebruik toe die geleentheid en vra oupa om haar te leer bestuur.

Een laatmiddag is hulle twee in die rigting van Hopefield vir die eerste les.

Ons staan almal buite in die straat en wag dat hulle moet terugkeer en wonder hoe

hulle die Beetle omgedraai gaan kry. Die volgende oomblik sien ons die Beetle

met ʼn vaart daar by oom Klaas Koch se winkel verbykom en dit lyk nie of daar

afgeslêk gaan word met die linksdraai op die Koringbergpad nie. Toe ons weer

sien kom die Beetle net op twee wiele om die draai en jy hoor hoe spat die

klippe teen die koöperasie se sinkstoor. My ma hang aan die stuurwiel met oupa

Koos wat sy hoed vasdruk en half bo-op haar lê. Wonderbaarlik bly die kar op sy

wiele en kom stilstand. Kyk, toe skel Girlie

vir oupa Koos:” Kan Pa dan nie vir my waarsku om af te slêk voor ek die

draai vat nie ! Oupa:“Maar ek het mos gefluit – fluit ! “ Pa, dis nie ʼn

perdekar nie !” Ant Ria Loubser het vir elkeen suikerwater laat drink ! Oupa

het nie verder gekwalifiseer as ʼn instrukteur nie.

 

Oupa het ʼn broer gehad met die naam Dick, spoorweg amptenaar van Goodwood in die Kaap. Sy vrou

was tant Jata, die dogter van oom Hennie(Oukop) Greeff en tant Miemie,ons bure.

Hulle het elke jaar ʼn spoorwegpassaat gekry om al die vêrplekke te kon besoek.

Soms het hulle met die trein op Koperfontein kom kuier. As die trein twaalfuur

die middag op Koperfontein stop was Frans, die meulassistent, gereed om die

bagasie op die kruiwa te laai. Dan klim oom Dick en tant Jata af en ons verkyk

ons aan die Kaapse mense. Tant Jata met ʼn breërand hoed en oom Dick met ʼn pak

klere. Oom Dick se hoed het altyd so effens skuins op sy kop gesit nes Bing

Crosby sy hoed gedra het. Hy was ʼn netjiese skraal en waardige man. Ons het aan

oom Dick se lippe gehang as hy vertel waar hulle oral met die trein rondgery

het en hy was boonop ʼn uitstekende storieverteller.

 

Op die agterstoep van oupa-hulle se huis het oom Dick op ʼn kombuisstoel in die koelte van die

Morning Glorie prieël,sy sit gekry en ek het styf langs oupa op die klein kort

bankie ingeskuif. Dan begin oom Dick vertel. Hulle treinreis na die Victoria Waterval

was iets wat ek altyd sal onthou weens die bobbejaan. Hy vertel: “ Ons klim

daar by die Victoria Waterval af en dis sommer lekker warm. Terwyl die porter

ons portmento aanstoot na die Victoria Hotel vang hy my oog. Hy sit onder ʼn

groot koelteboom aan ʼn paal vasgemaak met sy kis bo-op die paal. Hy is groot en

uitgevreet want almal wat verbykom gee hom ietsie. Ek dink by myselfers voordat

ek hier weggaan gaan ek jou ʼn les leer. Die tweede dag loop ek na ʼn winkel en

koop ʼn pakkie suurklontjies en bruin kardoessakke. In twee van die kardoessakke

gooi ek ʼn paar van die lekkers en ek stap na die bobbejaan toe. Jy weet ʼn

bobbejaan het ʼn baie skerp sig en sommer van vêraf eien hy my en kyk hy na die

kardoessak in my hand. Hoe nader ek kom hoe meer opgewonde raak hy want ʼn

bobbejaan vrek mos oor ʼn kardoessak. Toe ek naby kom gooi ek hom die kardoessak

met lekkers.

 

Nou moet jy weet hoe werk ʼn bobbejaan se kop. Hy wantrou alles en jy moet eers sy vertoue wen.

Die kardoessak is nou mooi styf toegedraai en lê binne sy bereik maar bobbejaan

vat nie daaraan nie. Jy kan sien hy sit en dink eers mooi oor die saak. Dan

staan hy op en loop kastig verby die kardoessak maar eintlik kyk hy uit die

kant van sy oog na die sak. Hy gaan sit lekker agteroor en krap met sy

linkerhand aan sy gat terwyl hy oor sy regter skouer agtertoe loer en maak of

hy geen notisie van die sakkie neem nie. Dan staan hy op en loop kastig weer by

die kardoessak verby sonder om direk daarna te kyk en gaan sit weer en krap met

sy regterhand aan sy gat en loer agtertoe oor sy linkerskouer. Dis ʼn teken dat ʼn

bobbejaan diep dink ! Ek sien daai bobbejaan is vrek nuuskierig oor wat in daai

kardoessak is. Hy staan weer op en loop verby die kardoessak maar raak vlugtig

met sy vinger daaraan en gaan sit op sy gat en kyk oor sy regter skouer terwyl

hy met sy linkerhand krap. Jy kan sien die nuuskierigheid begin nou die oorhand

kry want hy staan op en met die verbyloopslag klap hy die kardoessak ʼn entjie

weg voordat hy weer gaan sit en met sy regterhand aan sy gat krap en oor sy

linkerskouer loer.

 

Nou staan hy op en is tevrede die kardoessak is veilig. Hy stap nader gryp die sakkie, gaan sit

lekker agteroor en skeur die kardoessak tussen sy bene oop en steek al die

lekkers in sy linker kies. Hy knik vir my dankie.

 

Die volgende dag gee ek vir hom die ander sakkie lekkers en hy is nou heel mak.

Daardie middag reël ek met die tuinman by die hotel om vir my die volgende oggend ʼn middelslag

slang te bring. So is ek met die dooie slang in die groot kardoessak na die

bobbejaan toe. By hierdie tyd ken hy my al goed en spring op en af toe hy die

groot kardoessak in my hand sien. Ek gooi hom die sak en sonder om te kyk gryp

hy die sak, gaan sit op sy boude maak dit tussen sy bene staan terwyl hy doer

vir die mense kyk en begin dit oopmaak sonder om af te kyk. Hy steek sy hand in

die sak en kyk nog steeds nie af nie. Toe hy aan die slang vat toe breek die hel

los. Broer, maar daai bobbejaan skrik soos ek nog nooit ʼn bobbejaan sien skrik

het nie ! Soos hy daar sit, trap hy met sy hakskene vas en slaan bollemakiesie

agteroor en los terselfdertyd ʼn geel streep in die lug en toe hy grondvat maak

hy ʼn tweede” summersault” om so ver moontlik van die slang af weg te kom. Maar

toe word hy flou en ʼn opsigter moet ʼn emmer koue water oor hom gooi om hom weer

by te kry. Vir die res van die dag het hy net in sy kis gesit. Ek het nogal

agterna sleg gevoel oorlaat ek die bobbejaan so groot laat skrik het.

 

Toe die porter die volgende dag ons bagasie verbystoot het die bobbejaan gemaak asof hy my nie

sien nie. Ek dink nie hy sou gou weer aan ʼn kardoessak vat nie !”

 

Oupa Koos en ouma Lenie is wel eenjaar landuit ! Hulle het vir oom Boy Greeff, ouma se jongste

broer, op Nelspruit met die trein gaan kuier. Oom Boy, soos ek hom geken het,

was ʼn polisie sersant vir baie jare in die Nelspruit omgewing. Hy wou destyds

nie vir die Jannie Smuts regering teen die Duitsers gaan baklei nie en vir sy

straf pos hulle hom toe na die Laeveld met ʼn donkie en swart assistent om die

wilde plek te gaan tem. Hy het daar ʼn legende geword. Oupa-hulle het die trein

op Wellington bestyg na weke se voorbereiding. Tot ʼn bos bokkems is saam want

oom Boy wou so graag iets souts uit die Weskus proe.

 

Ons moes aande omluister na hulle wedervaringe in die Laeveld. Hulle is saam met oom Boy die

Kruger Wildtuin in om na leeus, tiere, olifante,kameelperde en bobbejane te

kyk. Wat egter vir oupa Koos die meeste beïndruk het, was die wilde honde. Ai,

as hy maar net kleintjie kon saambring om groot te maak. Dan sal hy darem Desember

maand laat hond baklei op Langebaan! Daar was hoeka ʼn klomp onbeskofte keffers

van Moorreesburg wat ʼn les geleer moet word. Hy vertel oom Boy het nooit sonder

sy kettie wildtuin toe gegaan nie want sy grootste sports was om die bobbejane

skelm te skiet. Hy sê ʼn bobbejaan sit nog so lekker dan brand iets sy boud maar

hy weet nie wat hom gesteek het nie. Oom Boy het glo ook ʼn sak met koeëllaers

(ball bearings) saamgery en dit langs die pad aan die Shangaans verkoop as

pitte om ʼn ysterpot te groei! Met ʼn hele resep, en jy betaal volgens die

grootte van die pot. Klein bearings teen ʼn tiekie elk en die heel grotes ʼn

sjieling.

 

Sersant Boy Greeff was ook ʼn gerespekteerde man onder die plaaslike stamhoofde en moes gereeld

uitsprake gee. In een so ʼn geval is hy gevra om ʼn belangrike stamhoof se

vergadering te kom bywoon. Daar aangekom kon hy sien hier is ʼn ernstige saak

want omtrent die hele stat se mense drom saam. Soos die gebruik was, sit die

belangrike mense in ʼn kring op afgesaagde boomstompe en die kalbas met bier

word om en om gestuur. Terselfdertyd gee die jong meisies ʼn dansvertoning en

die dromme word geslaan dat jou ore tuit. Toe die bier goed getrek het maak die

hoofman almal stil en lê die saak aan oom Boy voor. Teen daardie tyd het die

kalbas al verskeie kere die rondte gedoen en oom Boy moes selfs eenkeer weer

terug op sy sitplek gehelp word maar hy luister met aandag na die hoofman.

 

Die hoofman vertel twee jong manne het ʼn skyngeveg oor ʼn jong meisie gehad en toe steek die een per

ongelukkig sy opponent se slagaar met die spies raak. Hulle voel die jong man

moet nie vir moord aangekla word nie want hy is van goeie inbors en dit was ʼn

ongeluk. Oom Boy vra toe weer vir die kalbas sodat hy lank kan dink. Hy dink en

dink terwyl almal doodstil sit en wag. Na ʼn tyd vra hy vir die hoofman watter

straf hulle in gedagte gehad het. Die hoofman sê twaalf houe met ʼn karwats.Toe

sê oom Boy: “Gee maar nog drie ekstra “

Die saak is afgehandel !

 

 

Oupa het so ʼn baster kolliehond met die naam Honnekind gehad. Skemeraande sit oupa, ouma en

Honnekind op die voorstoep agter die Myrtle heining in die koel aandluggie.

Dikwels kom daar van die werkers met fietse verby en groet vriendelik. Oupa sê

as die fiets verbykom dan kyk Honnekind hom in sy oë totdat hy sy kop knik. Dan

vlieg hy met ʼn vaart weg en hardloop, sonder om te blaf, die fiets van agter in

en gryp die niksvermoedende fietsryer aan die hakskeen !

 

Latere jare was ouma Lenie in ʼn rystoel en oupa en my ma moes haar versorg. Een oggend was hy

weer besig met ouma toe haar oorbelle in die pad kom. Hy haal dit af maar kry

nie ʼn plek om dit êrens neer te sit nie en besluit om dit sommer tydelik aan sy

ore te hang. Dit was van daardie soort wat so vasknyp. Net toe klop iemand aan

die voordeur en dis dominee wat kom inloer. Oupa merk die dominee kyk hom

snaaks aan maar hulle drink tee en lees ʼn stukkie uit die Bybel en bid vir

ouma. Later die oggend loop hy by die spieël verby en so wraggies daar hang die

oorbelle nog steeds aan sy ore!

 

In Maart 1972 ry my pa, ma en oupa Koos met die groen 1970 Ford Fairmont van Pa-Jan na

Pietermaritzburg vir my gradeplegtigheid. Die eerste dag kom hulle tot op

Richmond en slaap in die oornagkamers soos jy die dorp inkom van die Kaapse

kant af. Vyfuur die volgende oggend staan hul op en Ma Girlie hoor ʼn skoot

afgaan in die kamer langsaan waar oupa slaap. Sy skrik haar boeglam en haas

haar na die kamer en kry hom op die bed sit met sy rewolwer. Die koeël is deur

die plafon. Nee sê hy, hy wou maar net die rewolwer toets want hulle kom nou al

hoe nader aan Natal en hy wou net kyk of die ding darem nog werk. Hendrik Ehlers

van Boorwater het vir hom gesê Piet Retief het destyds moeilikheid met die Zoeloes

gehad.

 

Ek verwag hulle die Maandagmiddag op Hilton waar ek en Martie woonagtig is. Met een ding het

ons nie rekening gehou nie en dis die digte mis wat saans daardie tyd van die

jaar oor die misbelt van Natal uitsak. As jy met die N3 ry begin dit net

duskant Nottingham Road toetrek en by die tyd dat jy by Hilton kom kan mens

beswaarlik jou eie motor se neus sien. Ek wag daar onderkant die Midmardam vir

hulle maar die mis word later so dik dat ek nie die karre op die snelweg kan

eien nie. Dis die dae voor selfone en mens kan ook nie met hulle kommunikeer

nie en ek ry maar huis toe met die hoop dat hulle seker êrens oorslaap. Agtuur

die aand stop ʼn polisiekar voor my deur met die groen Fairmont kort agter hom.

 

Die bevelvoerder van die Hilton polisiestasie is toe Dick Greeff, ʼn kleinneef van my ma! Hy sien

toevallig die motor met die Hopefieldse registrasie, CR 933, in die digte mis

raak en kom tot hul redding. Foeitog, ek moes vir my pa twee whiskeys skink om

hom weer op die stasie te kry. Ons huis was in Forestlaan in die ou gedeelte

van Hilton geleë, teenaan ʼn woud met ʼn nou toegegroeide paadjie soontoe. Vir

die mense van Koperfontein was die welige plantegroei oorweldigend en oupa kon

nie ophou kyk na die ape wat so in die bome swaai nie. Moet nie eens praat van

die piesangs, advokadopere en papajas wat so volop was nie.

 

Die Saterdagoggend met die gradeplegtigheid sit ons in die warm saal by die Universiteit en

luister na die vervelige toesprake. Vir oupa Koos wat nie Engels magtig was nie

moes dit ʼn pyniging gewees het. Ek sien hy tel later sy hoed op en begin dit

afstof. Toe weet ek hy het nou genoeg gehad ! Ons het na die tyd elk ʼn koue

bier by die Hilton Hotel gaan drink. Ek het hulle Durban toe geneem waar hulle

op die Riskshaw’s gery het en oupa by die groot Zoeloe, wat die karretjie trek,

wou weet waar mens sulke mooi volstruisvere kan koop. As Weskus mense het hulle

eintlik nooit met Indiërs en swart mense in aanraking gekom nie en was dit vir

hul vreemd.

 

Vir my was dit ʼn eer en voorreg om hulle daar te hê. Hulle terugreis deur die Transkei was

sonder voorvalle behalwe dat my pa die Ford Fairmont se sleutels op Knysna

verloor het en dit die volgende oggend kry waar dit nog steeds in die kattebak

sit soos hulle die vorige aand afgepak het !

 

In 1952 was dit die Jan van Riebeeck fees in die Kaap, daar waar die hoë geboue vandag staan.

Ouma en my ma het mandjies vol kos gepak: frikkadelle in koolblare toegedraai,

hardgekookte eiers,varsgebakte brood met dik botter en korrelkonfyt, flesse

koffie en tee asook ʼn koue skaapnek wat oupa sorgvuldig met sy knipmes opgesny

het. Daar was sulke groot tydelike stellasies waarop ons moes sit om die

verrigtinge dop te hou. Die kosmandjies is saam en ons het sommer daar sit en

eet. Dis toe dat oupa ʼn weglêhoender se eier afskil en agterkom iets is nie

pluis nie en die eier net daar stilletjies tussen die planke laat deurglip. Daar

was so ʼn kraaltjie met regte Boesmans uit die Kalahari wat om ʼn vuur gesit het.

Oupa sê hy sien ʼn man gee vir een van die Boesmans ʼn Cavalla Plain sigaret en

hoe die Boesman met een “draw” die sigaret se as so ʼn boog trek tot teen sy

lippe. Ja sê oupa, hy wonder wat sal ʼn Boesman met ʼn hele rol tabak maak?

 

Die kere wat ons almal saam vir ʼn dag Kaap toe is, was altyd ʼn belewenis. Oupa Koos het dan vir

ouma Lenie ʼn geldjie gegee wat sy vir die dag kon spandeer. Aan die einde van

die dag het ouma sommer die leë beursie vir iemand op die Parade gegee. Ek het

ook gesien hoe ouma oor Adderley straat stap en ʼn groot rooi Albion bus op sy

nuus druk sodat die bestuurder vir haar moet stop. Die man het net geglimlag en

sy kop geskud – dit was duidelik mense van die platteland! Dit was ʼn insident

wat oupa nog lank daarna oorvertel het. Die OK Bazaar was die plek waar almal

gekoop het maar die roltrappe was ouma se doodsteek. As sy die trap aan die onderkant

klim kantel sy al meer agteroor soos die trap opgaan ! My pa was die stut en

het met sy skouer haar regop gehou tot bo waar hy haar weer moes gryp voordat

die trap onder haar uitglip. Op die Parade, waar ons mense van die platteland

maar altyd parkeer het, kon jy enigiets koop of onderhandel. Die “hupcap” van

die Consul se regter voorwiel het afgeval en oupa onderhandel met een van die

Kaapse manne op die Parade om gedurende die dag vir hom een te kry. Toe hy

terugkom sit die “hupcap” op die regter voorwiel en oupa gee die man vyf

sjielings. Die volgende oggend toe Frans die Consul was, kom sê hy die kar se

linker agterwiel het nie n”hupcap” nie!

 

Meimaand was dit varkslagtyd op Koperfontein. Heel jaar het oupa die vark met afvalkos en semels

gevoer. Die varkhok was in die hoek van ons agterplaas en elke aand het oupa

met die emmer kos verby gestap. Slagdag was ʼn hele gedoente en vroeg die oggend

is daar ʼn vuur gemaak om dromme water te kook en is die groot sinkbad langs dit

neergesit. Oupa, Frans, Johannes Manewel en nog ʼn hand of twee het die vark van

kant gemaak en met ʼn kruiwa omgestoot na die slagplek. Die vark word in die bad

gesit en bedek met kookwater om die hare sag te maak. Dan skeer hul hom mooi

glad met Minora lemmetjies. Van die binnegoed het ouma gekook en die lekkerste

haaksel gemaak. Wat is nou lekkerder as vars haaksel op wit rys! Die verwerking

van die vleis was ʼn groot werk en niks is vermors nie. Lank daarna sal ouma nog

varkgeregte maak. Ek het een middag gesien hoe oupa ʼn stuk koue varkspek, met

Illovo stroop bo-oor, sit en eet. Dit was die dae voor cholesterol !

 

Lekker eet en kos was een van oupa se swakpunte. Ouma Lenie was ʼn towenaar as dit by kos kom en

het almal bederf met haar geregte. (Al haar resepte was in haar kop). Die

Kerfeesmaaltyd op Koperfontein was iets om oor huis toe te skryf – dit was die

jaarlikse familie saamtrek. Potgebraaide eend, hoenderpastei, stoofpatat,slap

haaksteentjies,pampoenmoes, geelrys met rosyntjies,skorsies met

botter,skaapboud met gebraaide aartappels,soetsuur boontjies, sousboontjies en soet

geelwortels om ʼn paar te noem. Die poeding daarna was gewoonlik die finale

doodsteek want ʼn basaar trifle is ʼn moet. Toe ons kleiner was, het ouma Lenie

altyd ʼn paar tiekies ingegooi en was dit groot pret om ʼn tiekie in jou porsie

te kry. Met namiddag tee was daar sulke groot romerige melkterte en ʼn drielaag

sjokolade koek met gekarimalseerde kondensmelk en cherries bo-op. Oupa het ʼn

week voor die tyd uitgevars en saans net een hardgekookte hoendereier geëet.

Hoederpastei en stoofpatat was van sy gunsteling geregte. Na die groot ete het

hy vir ʼn paar dae Enos gedrink!

 

Hy het ook graag vis geëet en op sy dae met vis gesmous. As daar nou een ding is wat hy sy

pinkie voor sou gee, was dit is ʼn blikkie Noorweegse sardiens. Die ingevoerde

sardientjies in olie, het oupa sommer so met sy knipmes een vir een uit die

blikkie geskep. Soms het hy walvisvleis van die walvisstasie by Donkergat gekry

wat hy dan in dun ‘steaks’ gesny het en in ʼn rooster met repies varkspek

gebraai het. Die vars harders wat Pieter Persens van Church Haven soms kom

smous het, was die lekkerste. Langebaanse lagoon harders was groot en vet en met

net growwe sout oor hul gevryf en op ʼn rooster gebraai, was daar niks lekkerder

nie. So kom dit dat Persens eendag weer met ʼn streepsak harders by Miss Girlie

se winkel opdaag en ons moes die harders deel. Oupa gaan haal ʼn groot kom

waarin hy sy deel pak. Christie Truter van die plaas Koperfontein en Kamas Smit

van Smitsvlei staan en toekyk hoe ons die harders deel. Oupa krap met sy vinger

tussen die harders en soek al die grotes uit. Ek is so ʼn opgeskote seun maar het

geweet hoe om met oupa te werk. Nee sê ek, oupa moet die harders terug sit en

dan kies ons ʼn harder om die beurt ! Kamas het gedink dit was die snaakste ding

ooit want niemand het oom Koos nog so aangevat nie !

 

Om ʼn hond skrik te maak was in sy kraal. Oor ʼn Paasnaweek het ons soms ʼn huisie agter “ Mara se

Hall “ op Langebaan gehuur en oupa en ouma het dan ook saamgegaan. Die boere

het ook meestal hul honde saamgebring want Langebaan was destyds ʼn gewilde plek

waar hulle kon ontspan. Vroeg oggend, wanneer meeste van die honde rondloop om

hul merke te maak was oupa op sy rondtes. Hy het altyd gesê daar is nie ʼn

banger dier as ʼn hond nie, jy moet hom laat weet jy is daar maar hy moet jou

nie sien nie. Hy het menige hond van agter bekruip soms met sy hoed in sy mond

en skrik gemaak dat hulle tjankend huis toe hardloop. Een oggend kry hy ʼn

bondel honde op die strand wat so stywebeen-stywebeen met opstaan hare en

reguit sterte om mekaar draai en ruik. Almal vreemde honde van die plase wat

mekaar uitsnuffel. Hy staan nader maar hulle is te bedrywig om van hom notisie

te neem. Die volgende oomblik gooi oupa ʼn stuk bamboes tussen hulle in en

skree. “Vat hom ! Vat hom ! “ Daar breek ʼn hondegeveg uit dat die tantes met

slippers en japonne uit die huise hardloop om te kom kyk wat aangaan. Oupa sê

maar die beste van alles was toe daar so ʼn klein swart keffertjie uit een van

die huise storm en ʼn groot Dobermann aan sy knaters beetkry sodat hy ʼn pad deur

die bondel hardloop van die pyn maar die keffer laat nie los nie !

 

Jack van Niekerk, oupa se enigste seun, was ouma Lenie se oogappel en die dag as hy kom kuier word

daar uitgehang. As hy met sy bruin Chevy Opera Coupe so om die hoek van die

huis draai dat die gruis so spat en vlak voor die agterstoep stilhou, het alles

tot stilstand gekom. Sy mooi swartkop nooi, Marie, uit die Karoo het ons beïndruk.

Ons het aan Jack se lippe gehang. Sy stories oor die studentelewe op

Stellenbosch en sy wedervaringe as ʼn voorligtingsbeampte het ons meegevoer. Hy

kon mooi gesels en ek vermoed daar is baie aangedik, maar dit was tog te lekker

om na hom te luister. Ek kon sien oupa en ouma was baie trots op hom want hy

was ook die eerste gegradueerde in die familie.

 

Terwyl hy in Humansdorp voorligtingsbeampte was, het hy interessante mense ontmoet. Hy vertel dat hy eendag aan tafel sit saam met ʼn redelike rowwe boerefamilie toe een van die

seuns ʼn harde wind los. Die ander seun van oorkant die tafel skree:“Nog so ʼn

fynnetjie Hakkie ! Nog so ʼn fynnetjie! “ Hulle het ook die probleem met vlieë

tydens die ete opgelos. In die berg was daar baie van die langstert Salmanders

wat hulle gevang het en aan hul sterte onderstebo met rieme aan die balke in

die waenhuis opgehang het sonder water of kos om hul uit te honger. Met

etenstyd het hul ʼn Salmander gaan haal en laag oor die etenstafel, kop onderstebo,

aan sy stert van die balk laat hang. Soos die tante opskep kom die vlieë ook en

dan begin die Salamander sy werk doen. Met sy lang tong pik hy hier ʼn vlieg van

ʼn aartappel af en dan weer daar van ʼn skaaptjop. As die Salmander traag begin word,

is dit ʼn teken dat hy dik gevreet is en stuur die tante ʼn seun om weer ʼn varse

by die waenhuis te gaan haal.

 

Ansie trou met Hendrik van Zyl,ʼn onderwyser afkomstig van die Vredendal omgewing, en sy pa, oom

Gert Knypies van Zyl kom kuier vir sy swaar op Koperfontein. Die” Knypiese “was

konserwatiewe mense van Namakwaland en veral ou oom Gert was baie nougeset en ʼn

geheelonthouer. Oupa Koos het so ʼn rooi gelaatstrek gehad met sulke aartjies op

sy wange wat ʼn mens die indruk sou gee dat hy miskien so nou en dan iets te

veel uit die bottel vat. Hy het egter alkohol met uitsondering gebruik en sy rooi

gesig was van al die buitewerk op sy dae. Hoe moes ou Gert dit dan ook weet?

 

So ry hulle vir die dag Langebaan toe --- oor Hopefield tot by Langebaanweg en draai dan links

op die slegte wit kalkpad met sy diep sinkplaat en vier motorhekke.

 

Langebaan was daardie jare net ʼn gehuggie en jy moes jou eie drinkwater saamvat. Saam met die

piekniekmandjie het ʼn ou erde wynkan saamgegaan met die drinkwater. Die

kampplek was in die middel van die dorp, daar waar die chalets nou staan, en

almal het altyd onder die groot bloekombome teen die skuinste van die wal

piekniek gemaak. Oupa en oom Gert Knypies sit elkeen op ʼn stoeltjie in die

koelte en gesels. Oupa sê hy sien die wynkan wat langs hom staan pla vir Gert

en hy kom dadelik agter die ou dink dis ʼn kan wyn. Nou begin oupa moedswillig

word. Hy gryp die kan en gee ʼn diep teug en bied vir ou Gert ook aan maar hy

skud sy kop. Oupa gebruik die kan nou aanmekaar en ou Gert raak al hoe meer

bekommerd dat die ou suiplap met sy rooigesig van sy stoel gaan afval. Toe die

kinders kom water vra en oupa vir hulle uit die kan skink, kom ou Gert eers

agter dit was heeltyd ʼn gekskeerdery!

 

Ek was bevoorreg dat oupa Koos een van drie ouderlinge was wat namens die kerkraad moes insit tydens

ons finale katkisasie een Vrydagmiddag. Ons het almal so in ʼn ry gestaan terwyl

Ds. Beukes ons een vir een vra hoekom ons aangeneem wil word. Langs my het ʼn

Theron meisie van die stasie gestaan en haar antwoord was:” Sodat ek kan trou !

“ ʼn Heel eerlike en praktiese antwoord! Die ouderlinge het nie daarvan gehou

nie.

 

In 1962 het ons Wes- Bolandse skolespan ʼn voorwedstryd vir die WP teen die Boland op Wellington

gespeel en oupa het die dag saamgery ten spyte van die feit dat hy min van rugby

verstaan het. Op die bankies voor die hoof pawiljoen het hy en my pa gesit -- hy

met ʼn kardoessak gepak met hardgekookte eiers en toebroodjies. My pa was mal

oor rugby maar oupa het met almal om hom gesels en dit baie geniet. Die middag na

die wedstryd op pad huis toe, word daar eers by oom Gert Visser van die plaas

Ongegund, buite Wellington, aangery. Die Noordewind het intussen opgesteek en

terwyl die grootmense in die kombuis soetwyn drink, klop een van die

plaaswerkers aan die agterdeur en sê die wind het my pa se nuwe Ford Falcon in

die dam gewaai ! Gelukkig was die dam nog leeg en kon ons die Ford uitkry en

was daar nie enige sigbare skade nie.Net die “fish tale”waar die uitlaatpyp

agter onder die buffer uitkom, was gebuig. Daar was egter ʼn probleem. Nes die

kar deur ʼn knik gaan hoor ons ʼn lelike skuurgeluid hier van onder af. Ja sê

oupa Koos, die Ford se as het gebuig toe die kar gat eerste teen die damwal af

is. Ek kon sien my pa vat stres want hoe gaan hy vir my ma vertel hy het vergeet

om die handrem op te trek. By die huis aangekom sê ons egter niks vir my ma nie

en toe ek die Falcon die volgende dag opdomkrag sien ek die uitlaatstelsel is

effens teruggestoot en druk teen die dryfas as die kar veer. Ek het dit herstel

en my pa was baie verlig. Hy het dadelik oorgestap na oupa om te sê die Falcon

is nie ʼn perdekar met ʼn as nie !

 

Na ouma Lenie se dood het oupa op Darling in die ouetehuis gaan bly. Ek het hom daar gaan besoek.

Hy was glad nie gelukkig nie en het gekla die ou mense irriteer hom. Ons het

die tyding van sy afsterwe gekry terwyl ek en Martie saam met Ma Girlie en Pa

Jan by die Victoria Waterval vakansie hou en hulle moes inderhaas terugvlieg

Kaap toe. Daar was ʼn spesiale band tussen my ma en oupa en sy afsterfwe het

haar baie hartseer gelaat. Vir my was dit ook sleg dat ek nie sy begrafnis kon

bywoon nie.

 

 Koos van Niekerk het baie nagelaat, nie materiële goed nie, maar goeie waardes en geite wat mens

tot vandag nog in sy nageslag kan bespeur. Hy het altyd gesê ʼn mens hoef nie

ryk te wees om ryk te voel nie. Wat ʼn merkwaardige mens.

 

 

Danie du Toit

September 2014